Stanley Morison

Typenformen der Vergangenheit und Neuzeit

Miejsce wydania: Hellerau, wydawca: Demeter Verlag, rok wydania: 1928, wymiary: 186×248 mm, stron: 80, oprawa: okładka twarda papierowa, grzbiet ze skóry, uwagi: pieczątka: WP Biblioteka Nr inw. 10833, na tylnej wyklejce zapisek antykwaryczny i podpis Romana Tomaszewskiego z datą – styczeń 1965.

To historia pism drukarskich, jakich wiele. Sama w sobie jest niezbyt odkrywcza, a nawet traktująca temat mocno powierzchownie. Natomiast jest ciekawa ze względu na osobę wydawcy i postać autora.

Peter Aoram Demeter (1875–1939) urodził się w austro-węgierskim Banacie, był introligatorem, typografem i wydawcą. Nazwisko Demeter jest uważane za pseudonim, prawdziwe to prawdopodobnie Aoram. Początkowo pracował w Wiedniu, ale w 1910 przeprowadził się do Saksonii. Po powrocie z I wojny światowej, w której jako poddany cesarza służył w armii austriackiej, założył warsztat introligatorski w Hellerau pod Dreznem. Współpracował ze słynnymi oficynami bibliofilskimi: Thomasa Cobden-Sandersona, Willy’ego Wieganda oraz Oficyną Bodoni drukarza Giovanniego Mardersteiga, uważaną za jedno z najbardziej udanych przedsięwzięć w dziedzinie książki artystycznej. Projektował też pisma drukarskie, czcionki czterech jego krojów produkowała drezdeńska gisernia Schriftguss AG. W 1928 roku założył wydawnictwo pod własnym nazwiskiem – Demeter Verlag.

Autor książki, Stanley Morison (1889–1967), był brytyjskim typografem, drukarzem i historykiem drukarstwa. Doradca artystyczny i inspirator powstania kolekcji do dzisiaj używanych krojów pism Monotype Corp., producenta maszyn do składania tekstów i matrycowych nośników pism. Założyciel Fleuron Society i czasopisma »The Fleuron« oraz redaktor naczelny prestiżowego rocznika graficznego »Penrose Annual«. Stanley Morison zaprojektował Times New Roman, który stał się najczęściej używanym krojem pisma wszech czasów. Do dzisiaj w skostniałych środowiskach uniwersyteckich Times jest standardowym pismem do pisania prac akademickich. Skąd to się wzięło?

W czasach przedkomputerowych Times New Roman był w Europie pismem publikacji naukowych. Matryce do składania monotypowego z firmy Monotype właśnie w kroju Times miały najbardziej rozbudowany repertuar znaków. Obok setek liter ze znakami diakrytycznymi dla alfabetu łacińskiego, grażdanki (cyrylicy) i greki były też litery innych alfabetów pasujących do Timesa (arabski, hebrajski itp.). Times miał znaki do składania formuł matematycznych (w tzw. systemie czterowierszowym) i chemicznych, a także grupy innych semiogramów. Wszystko razem tworzyło potężne narzędzie typograficzne używane w ośrodkach akademickich i oficynach przygotowanych do drukowania publikacji z różnych dziedzin nauki. Dzisiaj tastry monotypowe i odlewarki ołowianych czcionek składu monotypowego znajdują się już tylko w skansenach drukarstwa, ale pamięć o praktycznej celowości stosowania Timesa pozostała. Składanie komputerowe nie wymaga już zakupu kosztownych matryc odlewniczych i skomplikowanego oprzyrządowania stosowanego w technologiach tzw. składu gorącego. Nie istnieje potrzeba trzymania się jednego kroju pisma, ale wytyczne techniczne składania prac naukowych przechodzą z pokolenia na pokolenie.

Andrzej Tomaszewski

[Szelest wtóry]