Font to nie czcionka

tl;dr: fonty i czcionki to dwa różne nośniki krojów pism.

Pismo (ang. script) to ‘system znaków przyjęty przez określoną grupę ludzką pozwalający na widzialne przedstawianie myśli lub mowy’. Pismem jest więc na przykład alfabet polski, bo za pomocą trzech liter można przedstawić wyraz »gęś«. Pismem jest też na przykład pismo chińskie, w którym za pomocą znaku »木« można przedstawić wyraz »drzewo«. Pism istnieje bardzo dużo, nic też nie stoi na przeszkodzie, aby tworzyć nowe – wystarczy, że jakaś dowolnie mała grupa (mogą być nawet dwie osoby) umówi się co do znaczenia wymyślonych znaków i w tym momencie powstaje pismo.

Znaki pisma nie posiadają ściśle określonego kształtu, a jedynie pewną ogólną strukturę (określającą układ i wzajemne relacje elementów). Wiadomo, że w alfabecie polskim istnieje litera »a«, ale nie wiadomo, czy wygląda ona tak: »a« czy tak: »a«. Podobnie jak wiadomo, że istnieje coś takiego jak drzewo, ale nic nie wiadomo jaki drzewo ma dokładnie kształt, bo istnieje dąb i istnieje sosna, które różnią się dość znacznie wyglądem.

Kiedy poszczególnym znakom zaczyna się przyporządkowywać konkretne kształty, to realizacje takie nazywane są glifami.

Jeśli poszczególne glify stanowią spójny zbiór, posiadają jednolite cechy graficzne, na przykład styl, rytm i dukt, to możemy mówić o króju pisma (ang. typeface). Taki dobrze i konsekwentnie zaprojektowany krój pisma może posiadać swoją nazwę – na przykład Garamond, Futura czy Univers.

Krój pisma można utrwalić się na nośniku. Nośnikiem może być na przykład czcionka albo font. Czcionka jest metalowym prostopadłościanem – w jego górnej części, tak zwanej główce, znajduje się służący do odbijania na papierze wypukły obraz znaku. Font jest plikiem komputerowym, w którym kształty znaków są zakodowane w postaci cyfrowej.

Nazywanie fontu czcionką jest niepoprawne, bowiem font i czcionka to dwa różne nośniki pisma. Na przykład nie da się zainstalować metalowej czcionki w komputerze jako pliku cyfrowego.

Czcionki i fonty są sposobami przekazywania (utrwalania) informacji o kształtach znaków pisma. Są szablonami, z których powstają wydrukowane czy wyświetlone teksty. Jeśli więc ktoś, widząc jakiś napis, pyta: »Jaka to czcionka?« czy »Jaki to font?« – to jest to pytanie o szablon, a nie o kształt, jaki przy użyciu tego szablonu powstał. Gdy chcemy się dowiedzieć, czy tekst złożono Universem czy Helvetiką, to pytajmy: »Jaki to krój pisma?«. Można też zapytać »Jakie to pismo?«, gdyż potocznie pismem nazywa się krój pisma (odmianę kroju pisma), i jest to jak najbardziej dopuszczalne i prawidłowe. Pytanie »Jaki to font?« ma jedynie sens, kiedy interesuje nas cyfrowy format użyty w danym dokumencie (TrueType, PostScript Type1, OpenType).

[wersja 2024-05-16]