Hauptprobe unserer Schriftgießerei- und Messing-Erzeugnisse. H. Berthold Aktien-Gesellschaft, Berlin SW. Fabriken in Berlin SW, Stuttgart, Wien, St. Petersburg und Moskau.

Miejsce wydania: Berlin, wydawca: H. Berthold AG, rok wydania: 1917, wymiary: 205×298 mm, stron: 836, oprawa: w półskórek, ubytek skóry na grzbiecie uzupełniony papierem, uwagi: sygnatura biblioteki Berthold AG: IV D1-66, ekslibris typograficzny Andrzeja Tomaszewskiego: »ex libris Andreae amatoris typorum«.

Księga jest przykładem wzornika wyrobów dużej odlewni czcionek. Podobne katalogi na przełomie XIX i XX wieku wydawano w całej Europie. Zwykle przez kilka lat drukowano karty lub poszyty, prezentujące czcionki poszczególnych rodzin krojów pism albo rodzaje asortymentów (linii, ozdobników, znaków specjalnych, winiet itp.) produkowanych w fabrykach. Potem łączono je w pokaźny wolumin, najczęściej w efektownej, zdobionej tłoczeniami oprawie. Mam w swoim księgozbiorze kilka takich wzorników, m.in. giserni Wilhelm Gronau (Berlin 1891), Schelter & Giesecke (Leipzig 1899), Anczyc i S-ka (Kraków 1904), Ludwig & Mayer (Frankfurt ok. 1910) oraz Deberny & Peignot (Paris 1926).

Wzornik Bertholda jest szczególnie bogaty, jako że firma miała pięć dużych fabryk czcionek. Wraz z wzornikiem pism arabskich (zob. notka bibliograficzna poniżej), przysłano go na wystawę projektowaną i instalowaną przeze mnie w krakowskiej galerii Krzysztofory na XV Kongres ATypI w 1975 roku. Na katalogach widnieją sygnatury zakładowej biblioteki firmy Berthold, która przekazała woluminy w depozyt Ośrodkowi Pism Drukarskich w Warszawie. Kiedy likwidowano OPD w 1979 roku, zabrałem je do domu, żeby nie zniknęły, i tu wziąłem grzech na swoją głowę. Powinienem je odesłać do Berlina Zachodniego, ale wciąż były mi przydatne. Na dodatek w Hauptprobe bezczelnie wkleiłem swój ekslibris. Dzisiaj H. Berthold Aktien-Gesellschaft już nie istnieje, syndyk jej masy upadłościowej położył pewnie kreskę na tych pozycjach bibliotecznych. Ja zaś to, co teraz piszę, traktuję jako pełną skruchy spowiedź. Obiecuję, że gdy Biblioteka Jagiellońska będzie oddawać księgozbiór pruskiej »Berlinki«, rozważę możliwość oddania Niemcom obu wzorników.

• [Wzornik pism arabskich wydany w Berlinie przed 1917], H. Berthold AG. [216×293 mm, 10 k. nlb., oprawa twarda całopapierowa. Sygnatura biblioteki Berthold AG: IV D1-28b. Ekslibris: »Aus der Bücherei H. Berthold AG«]

Mam również pięknie wydaną książkę o historii firmy Berthold, ale ta stoi na mojej półce najzupełniej legalnie.

• [Hermann Hoffmann]: Das Haus Berthold, 1858–1921. Berlin 1921, H. Berthold AG. [232×282 mm, 122 s., oprawa twarda całopapierowa. Egzemplarz nr 623]

Andrzej Tomaszewski

[Szelest kart]