Marek Szypulski

Magister Samuel Typographus. Rzecz o Samuelu Tyszkiewiczu drukarzu emigracyjnym (1889–1954)

Miejsce wydania: Kraków, wydawca: Wydawnictwo Dęby Rogalińskie, rok wydania: 2004, wymiary: 160×230 mm, stron: 192, oprawa: broszurowa ze skrzydełkami.

Książka jest efektem pracy doktorskiej na Wydziale Nauk Historycznych i Społecznych warszawskiego UKSW, obronionej w 2001 roku. Marek Szypulski, znany działacz emigracyjny, kolekcjoner poloników i darczyńca bibliotek, m.in. Muzeum Literatury w Warszawie, Muzeum Polskiego w Rapperswilu, Biblioteki Polskiej w Paryżu, czy też Instytutu gen. Sikorskiego w Londynie, od 1992 do 2014 roku zarządzał Domem Spokojnej Starości Polskiego Funduszu Humanitarnego w Lailly-en-Val we Francji.

Jego praca przedstawia postać Samuela Tyszkiewicza, który w latach 1926–1954 we Florencji i Nicei prowadził założony przez siebie rzemieślniczy warsztat drukarski. Oficyna pod nazwą Stamperia Polacca wydawała niskonakładowe druki, które są dzisiaj obiektem bibliofilskiego kolekcjonerstwa, zresztą nie tylko w Polsce.

W 2009 roku w Muzeum Historycznym m.st. Warszawy miała miejsce skrupulatnie przygotowana z okazji 120. rocznicy urodzin typografa wystawa zorganizowana przez Bibliotekę Narodową, Muzeum Drukarstwa Warszawskiego i Towarzystwo Bibliofilów Polskich. Główne role w przygotowaniu ekspozycji i związanych z wystawą wydawnictw odegrały trzy osoby: inspirator całego przedsięwzięcia Wojciech Kochlewski, szefowa Muzeum Drukarstwa Warszawskiego Barbara Rogalska i Marek Szypulski. Eksponaty udostępniło siedem instytucji i dziewiętnastu właścicieli zbiorów prywatnych. Najwięcej pięknodruków Tyszkiewicza pochodziło z półek bibliofila młocińskiego Wojciecha Kochlewskiego, nota bene posiadacza m.in. unikatowej kolekcji dokumentów związanych z Konstytucją 3 Maja.

Wystawie towarzyszyły trzy druki bibliofilskie. Dwa z nich wielce niebanalne, bo zaszyto w nich autentyczne arkusze tłoczone przez mistrza Tyszkiewicza, które w spuściźnie po stamperii zachowały się w magazynie Biblioteki Narodowej.

• Stamperia Polacca. Florencka i nicejska Oficyna Drukarska Samuela Tyszkiewicza. Warszawa 2009, Muzeum Historyczne m.st. Warszawy [197×290 mm, 72 s., oprawa broszurowa ze skrzydełkami].
• Andrzej Józef Teslar: Mistrza Samuela Typographa [...] żywota i dzieł jego znamienitych opisanie krótkie [...].Warszawa 2008, Muzeum Historyczne m.st. Warszawy [176×248 mm, 56 s., 8 s. wkładka oryginalnego druku Tyszkiewicza, oprawa broszurowa ze skrzydełkami, egz. numerowane].
• Aix, Aleksander Messing-Mierzejewski: Wiersze 1938–1953 ilustrowane nieznanymi akwafortami ze spuścizny Samuela Tyszkiewicza. Warszawa 2009, Biblioteka Narodowa, Bibliofil Młociński, Towarzystwo Bibliofilów [177×255 mm, 40 s., 16 s. wkładka oryginalnego druku Tyszkiewicza, rękodzielnicza okładka twarda całopapierowa, egz. numerowane].

Wymienione druki projektowałem, składałem i przygotowałem do drukowania, a praca przy nich, wizyty u Wojciecha Kochlewskiego i obserwowanie narodzin wystawy były wielką bibliofilską przygodą. Zaprojektowałem też anonsujący wystawę baner na ćwierć kamienicy Montelupich (Filipowskiej) przy Rynku Starego Miasta, ale to już drobny detal.

Przy okazji tematu związanego z postacią Mistrza Samuela i jego oficyny nie od rzeczy będzie odświeżyć pamięć o starannie wydanej w języku angielskim niewielkiej książeczce napisanej i zaprojektowanej przez Grzegorza Sowulę:

• Grzegorz Sowula: Samuel Tyszkiewicz. Offenbach am Main 1991, Sowula & Sowula [124×200 mm, 32 s., oprawa broszurowa ze skrzydełkami].

Andrzej Tomaszewski

[Szelest wtóry]