Hermann Zapf

Manuale typographicum

Miejsce wydania: Frankfurt am Main – New York, wydawca: Z-Presse, rok wydania: 1968, wymiary: 214×309 mm, stron: 120 k. + 6 nlb, oprawa: w jedwab, grzbiet z naturalnego pergaminu, uwagi: egzemplarz nr 112, ekslibris typograficzny Witolda Chomicza: »Ex libris Roman Tomaszewski«.

Pierre Simon Fournier miał swoje Manuel typographique, Giambattista Bodoni – Manuale tipografico. A ja? – zapytał siebie Hermann Zapf i przygotował Manuale typographicum. Pierwsze dzieła, francuskie i włoskie, traktowały o czcionkarstwie, natomiast dzieło Zapfa dotyczy typograficznej kompozycji. Darujemy jednak Mistrzowi z Darmstadt tę drobną nieścisłość pamiętając, że jest przecież wirtuozem kaligrafii oraz znakomitym projektantem pism czcionek i komputerowych fontów, którymi składne są teksty połowy świata: książki, foldery, reklamy, plakaty, gazety, prace magisterskie oraz pisemka i faktury pani Zosi z księgowości.

Książka zawiera 100 typograficznych aranżacji tekstów w różnych językach, m.in. polskich autorów: Iwaszkiewicza, Mickiewicza, Parandowskiego, Szelburg-Zarembiny i Zegadłowicza. Kompozycje wydrukowane są jednostronnie, drukiem wypukłym z materiału zecerskiego, dwiema farbami: czarną i czerwoną. Numerację kart wykonano ślepym tłokiem, aby numerki nie rzucały się w oczy i nie były elementem obrazu stronicy. Piękno i staranność druku z form typograficznych podkreśla ciepły w dotyku, kremowy papier najwyższej jakości – Kupferdruckpapier z czerpalni papieru Hahnemühle.

Nad próbami i szkicami do tej książki Hermann Zapf pracował w latach 1954–1968. Materiał zecerski pochodził z dwudziestu kilku drukarń i giserni: z Frankfurtu, Paryża, Nowego Jorku, Pragi, Amsterdamu, Budapesztu, Turynu, Werony, Kansas City, Kopenhagi i innych miast.

W roku 1954 ukazała się pierwsza edycja Manuale typographicum, z innymi kompozycjami, w poziomym formacie, wydana przez frankfurcką gisernię D. Stempel AG. Jeszcze jedną wersję wydano w 1970 roku: special edition, MIT Press, Cambridge/Mass. Też mam :-). Książki Hermanna Zapfa mają zwykle dwie wersje językowe: niemiecką i angielską. Nie inaczej jest w przypadku Manuale typographicum. Wydawałoby się więc, że potrzeby typografów, bibliofilów, bibliomanów i innych pięknoduchów zostały zaspokojone, a jednak wciąż znajdują się nowi amatorzy druków projektowanych przez Zapfa i nakręcają antykwaryczną koniunkturę. W amsterdamskim Nijhof & Lee egzemplarz nr 195 edycji z 1968 roku można kupić za 485 euro.

Natomiast tylko 200 euro kosztują Typographische Variationen – cymes równie smaczny i apetycznie przyrządzony w domowej drukarni Schriftgießerei Stempel. Książka uzyskała nagrodę w konkursie »Najpiękniejsze książki roku 1963 w RFN«.

• Hermann Zapf: Typographische Variationen. 78 Buchtitel und Textseiten als Gestaltungsmöglichkeiten der Typographie und Buchgraphik... Frankfurt am Main 1963, D. Stempel AG. [214×309 mm, 78 k. + 8 nlb., oprawa całopapierowa]

Andrzej Tomaszewski

[Szelest kart]